Σε μοντέλα όγκων σε πειραματόζωα, η αντικαρκινική δράση της
γεμσιταβίνης εξαρτάται από τη συχνότητα-χορήγησης. Όταν χορηγείται
σε καθημερινή βάση, η γεμσιταβίνη προκαλεί θάνατο στα πειραματόζωα
με ελάχιστη αντικαρκινική δραστικότητα. Ωστόσο, όταν η χορήγηση
γίνεται κάθε τρίτη ή τετάρτη ημέρα, η γεμσιταβίνη μπορεί να χορηγηθεί
σε μη θανατηφόρες δόσεις οι οποίες παρουσιάζουν άριστη αντικαρκινική
δραστικότητα έναντι ευρέος φάσματος όγκων σε ποντίκια.
Μηχανισμός δράσης
Κυτταρικός μεταβολισμός και μηχανισμοί δράσης: Η γεμσιταβίνη (dFdC),
η οποία είναι αντιμεταβολίτης της πυριμιδίνης, μεταβολίζεται
ενδοκυτταρικά από νουκλεοτιδικές κινάσες σε ενεργά διφωσφορικά
(dFdCDP) και τριφωσφορικά (dFdCTP) νουκλεοτίδια. Η κυτταροτοξική
δράση της γεμσιταβίνης φαίνεται να οφείλεται στην αναστολή της
σύνθεσης του DNA μέσω δύο δράσεων των dFdCDP και dFdCTP. Πρώτον, η
dFdCDP αναστέλλει την αναγωγάση των ριβονουκλεοτιδίων, η οποία
είναι ο μοναδικός καταλύτης των αντιδράσεων σύνθεσης των
τριφωσφορικών δεσοξυνουκλεοτιδίων (dNTPs), τα οποία στη συνέχεια
χρησιμοποιούνται στη σύνθεση του DNA. Η αναστολή αυτού του ενζύμου
από την dFdCDP ελαττώνει τη συγκέντρωση των δεσοξυνουκλεοτιδίων
και ειδικότερα του dCTP. Δεύτερον, η dFdCTP ανταγωνίζεται το dCTP για
ενσωμάτωση στο νεοσυντιθέμενο DNA (αυτοενίσχυση).
Ομοίως, μία μικρή ποσότητα γεμσιταβίνης μπορεί επίσης να
ενσωματωθεί στο RNA. Έτσι, η μείωση στην ενδοκυτταρική
συγκέντρωση του dCTP καθιστά δυνατή την ενσωμάτωση της dFdCTP στο
DNA. Η DNA πολυμεράση έψιλον είναι ουσιαστικά ανίκανη να αφαιρέσει
την γεμσιταβίνη και να επιδιορθώσει τους αντιγραφόμενους κλώνους
του DNA. Μετά την ενσωμάτωση της γεμσιταβίνης στο DNA, προστίθεται
ένα επιπλέον νουκλεοτίδιο στους αναπτυσσομένους κλώνους του DNA.
Μετά την προσθήκη αυτή, υπάρχει ουσιαστικά πλήρης αναστολή της
περαιτέρω συνθέσεως DNA (κρυφός τερματισμός αλυσίδας). Μετά την
ενσωμάτωση στο DNA, η γεμσιταβίνη φαίνεται να προάγει την
διαδικασία κυτταρικού θανάτου, που είναι γνωστή ως απόπτωση
(apoptosis).
Κλινικά στοιχεία
Καρκίνος ουροδόχου κύστεως
Σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης III σε 405 ασθενείς με τοπικά
προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνωμα από μεταβατικό επιθήλιο, δεν
παρουσιάστηκε καμία διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων θεραπείας,
γεμσιταβίνης/ σισπλατίνης έναντι μεθοτρεξάτη/ βινμπλαστίνη/
αδριαμικίνη/ σισπλατίνη (MVAC), ως προς τη μέση επιβίωση (12.8 και
14.8 μήνες αντίστοιχα, p=0.547), το χρόνο έως την υποτροπή (7.4 και 7.6
μήνες αντίστοιχα, p=0.842) και με ποσοστό ανταπόκρισης (49.4 % και
45.7 % αντίστοιχα, p=0.512). Παρόλα αυτά, η συνδυασμένη αγωγή της
γεμσιταβίνης με σισπλατίνη είχε καλύτερο προφίλ τοξικότητας από ότι
με MVAC.
Καρκίνος παγκρέατος
Σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης III σε 126 ασθενείς με τοπικά
προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνο του παγκρέατος, η χορήγηση της
γεμσιταβίνης έδειξε στατιστικά σημαντικά υψηλότερο ποσοστό κλινικής